Franchising Mağduriyeti Yaşamayın. Son Pişmanlık Fayda Etmez
Belirli bir yaşa yada tecrübeye gelmiş bir çok insanın aklından kendi işini kurmak, patron olmak ve kimseye bağımlı kalmadan özgür çalışmak istiyor. Bu yüzden de risk almamak adına bayilik (franchising) almayı aklından geçiriyor. Peki bayilik gerçekten karlı bir iş mi? Yatırdığınız tüm parayı kaybedeceğiniz yada franchising mağduriyeti yaşayabileceğiniz ihtimali aklınıza geliyor mu?
İçindekiler
Ben şimdiye kadar neden bu kadar beklemişim?
Belki bir bayilik fuarında karşılaştığınız bir firma yada önceden hedef olarak belirlediğiniz ve görüşmeye gittiğiniz bir firmanın bayiliğini almak istiyorsunuz. Görüşmeye gittiniz. Her tarafta lüks mobilyalar, ışıklar, kendilerine çok güvenen, şık takım elbiseler içerisindeki firma görevlileri, her türlü ikramlar, muazzam bir karşılama.
Size müthiş bir tablo çiziliyor; “Şu kadar para yatıracaksınız, bu kadar kar edeceksiniz, yatırdığınız parayı 2-3 yıl içerisinde geri kazanacaksınız. Biz her türlü arkanızdayız, açılış öncesinden sözleşme sonrasına her türlü kurulum, eleman desteği, ticari destek, kesintisiz mal ve hizmet desteği, hazır oturmuş müşteri kitlesi, rekabeti desteği…” İnanılmaz vaatler veriliyor. Kendinizi bir rüya aleminde sanıyorsunuz. “Tamam, yırttık artık, oldu bu iş. Artık kimsenin kölesi olmayacağım, kendi işimin patronu olacağım. Ben şimdiye kadar neden bu kadar beklemişim?” diyorsunuz içinizden.
Artık ben de patronum
Görüşmeler sürüyor, size yer gösteriliyor, yada sizin önerdiğiniz yer için onay alıyorsunuz. Firma o kadar güzel destek oluyor ki, hiç bir şeyi size bırakmıyor. Her şeyi kendisi hallediyor. Size sadece belediye, vergi dairesi, sgk, mali müşavir ile olan işlemler için gerek duyuluyor.
Ruhsatı alıyorsunuz, şirket kuruluyor, bir de bakıyorsunuz ki 2 ay içerisinde iş yeri kurulmuş, başında siz. Artık istediğiniz oldu.. Patronsunuz. Özgürsünüz. Kimseden emir almıyorsunuz. İstediğiniz saatte işe gidip istediğiniz saatte çıkıyorsunuz. Müthiş bir duygu.
Gerçeklerle Yüzleşme – Franchising Mağduriyeti Başlıyor
Bir kaç hafta geçiyor, beklediğiniz iş yoğunluğu bir türlü başlamıyor. Elemanlar size bakıyor, siz kara kara düşünüyorsunuz ne zaman işler hareketlenecek ve para kazanmaya başlayacaksınız diye.
Artık rüya bitiyor ve gerçek dünyadasınız. Tüm birikimlerinizi o işe yatırdınız, aileniz, akrabalarınız, arkadaşlarınız, herkes sizi takip ediyor. Herkese, artık başardığınızı ve para kazanmaya başladığınızı göstermek istiyorsunuz. Onlara karşı mahcup duruma düşmek, başarısız olmuş gözükmek, yatırdığınız parayı kaybetmek en son aklınızdan geçen şey. Bu ihtimalleri hiç düşünmemiştiniz bile belkide.
Ancak işler beklediğiniz gibi gitmiyor. Size en başından söylenen, şu kadar gideriniz olur, bu kadar cironuz olur, şu kadar kar edersiniz, bu kadar zamanda paranızı çıkarırsınız söylemleri buhar olup uçuyor.
Franchise aldığınız firma sizi iş bilmemekle yada işin başında yeterince durmamakla suçluyor. Siz, kendinize verilen sözlerin tutulmasını ve vaatlerin gerçekleşmesini bekliyorsunuz. Franchising mağduriyeti yaşamak istemiyorsunuz..
Her geçen gün biraz daha eksiye gidiyor ve artık bu işin yürümeyeceğine karar verip bir çözüm yolu arıyorsunuz. Kapatsanız olmaz, o kadar zarar, başarısızlıktan doğan utanç duygusu sizi engelliyor. Devretmek istiyorsunuz, kimse dönüp bakmıyor. Ana franchisor firmasına dönüyorsunuz, sözleşmeyi ve cezai şartları önünüze atıyorlar, kimse sizi tanımıyor bile.
Özgürlük istediniz ama bir de bakmışsınız ki ana firmanın esareti altına girmişsiniz. Kendi işinizden bile istifa edemiyorsunuz.
Franchising Mağduru Olmamak İçin Neler Yaptınız?
Yukarıda anlatılan hikaye belki çok fazla duyduğunuz yada şahit olduğunuz bir durumu anlatmıyor. Çünkü bayilik almak isteyen yatırımcılara işin bu yüzü hiç bir zaman anlatılmaz. Ama emin olun, daha kendini tanımayan, 3-5 şube açtı diye bir şey olduğunu sanan ve herkese bayilik satmaya çalışan o kadar firma var ki. Size gerçekte olmayacak bir dünyanın hayalini satıp ondan sonra arkasına bile dönüp bakmazlar.
Tabi bu işi layığı ile yapan bir çok profesyonel firma var. Bayisini kendi parçası gibi gören, müşteri üzerindeki imajını önemseyen ve bayileri ile kenetlenmiş oldukça fazla frachising firma söz konusu.
Ancak bir çok franchising mağduriyeti yaşayan yatırımcı, sözleşme imzalamadan önce kendisine anlatılan büyülü dünyanın etkisine kapılıp gerçekleri görmeden, ihtimalleri değerlendirmeden, pazar analizi, marka analizi, rakip analizi yapmadan, yeterli finansman gücü oluşturmadan bu sistemin içerisine giriyor ve tüm emeğini, birikimini ve en önemlisi, hayallerini ve yaşama sevincini bir anda kaybediyor.
Peki bu duruma düşmemek için ne yapmalı?
Franchising Sözleşmesi İmzalamadan Önce Ne Yapılması Gerekir?
Türkiye’de malesef franchising sisteminin işleyişini kontrol altına alan bir yasal düzenleme bulunmuyor. Dolayısı ile bu açığı fırsat bilen franchisor firmalar, bayilik sözleşmelerini kendi kafalarına göre, kendi menfaatleri doğrultusunda düzenliyor. Sözleşmeyi çok iyi incelemeyen bir çok yatırımcı maalesef ilerde yaşanacak olumsuzluklar karşısında hiç bir hukuksal hakka sahip olamadığını çok geç fark ediyor.
Madem yasalarda böyle bir boşluk var, o zaman oyunun kuralını siz belirleyeceksiniz, yada size uygun olmayan kurallar var ise o oyunu oynamayacaksınız.
Franchising mağduriyeti yaşamamak için, daha en başından yapılması gerekenleri aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
Pazarı ve Sektörü Tanıyın:
- Öncelikle bayilik almak istediğiniz sektörü belirleyin. O sektörde ne kadar uzmansınız, ne kadar teknik bilgi ve birim gerekiyor. Ne kadar işin başında durmak gerek. İşin gereklilikleri sizin bilgi ve tecrübelerinizle örtüşüyor mu? Bu işi gerçekten yapabilecek donanıma sahip değilseniz, nasıl olsa öğrenirim diyerek girmeyin. Hangi işi biliyorsanız o işi yapın. Örneğin, pastane bayiliği alacaksınız ve daha önceden o işi yapmadıysanız, gidin konuşun bir pastaneci ile, “Boş zamanlarımda gelip size yardımcı olacağım, hiç bir ücret istemiyorum. Tek istediğim işi öğrenmek” deyin. Bir süre o işin içinde olun ve zorluklarını, avantajlarını, dezavantajlarını görün. Sektörü tanıyın, kazanç durumunu görün, sektördeki rakipleri tanıyın, işin size uygun olup olmadığı üzerinde düşünün daha sonra karar verin.
- Sektöre karar verdiniz diyelim. Az çok iş ile ilgili bilgi sahibi oldunuz ve tam size uygun bir iş olarak görüyorsunuz. Daha sonra firmaya karar verin. O alandaki tüm firmaları araştırın, bayileri ile görüşün, firma hakkında bilgi toplamaya çalışın. Firmanın mevcut durumu, gelecekteki hedefleri, büyüme strtejileri, yatırım hedefleri neler? Rakipleri kimler onu öğrenin. Firmanın bayilerine sattığı ürün maliyeti ile kar oranını analiz edin. Tüm sabit ve değişken giderleri not edin. O işten ne kadar para kazanılabildiğini ve bunun nasıl başarıldığını örnekleri ile inceleyin.
- Sektöre ve firmaya karar verdikten sonra nerede o işi yapmak istediğinize karar verin. Bazı franchising veren firmalar yer önerisinde bulunuyor. Bir kenara bu önerileri yazın, bir kenara da kendi istediğiniz yerleri yazın. Konum ile ilgili tüm durumları değerlendirin. O bölgenin müşteri potansiyeli ne, rakipleri kimler, o firmayı rakiplerinden öne çıkaracak ne var, rakiplerin farklı yaptığı ne var, firma rakipleri ile baş etmek için nasıl bir politika izliyor. Siz işe başladıktan sonra rakiplerinizle nasıl başa çıkacaksınız? Tüm bu sorulara cevap bulun ve bunları bir yere not edin.
Firmayı Tanıyın:
- Firmanın bir kaç bayisi ile görüşün, firma ile ilgili bilgi almaya çalışın. Hangi durumlarda firmadan destek aldıklarını, hangi durumlarda yalnız bırakıldıklarını öğrenin. Size çok doğru bilgi vermeyebilirler, yada eksik bilgi verebilirler ancak önemli değil. Gerçekten firma ile ilgili sıkıntı yaşan bir bayiye denk gelirseniz size her şeyi anlatacaktır.
- Firmadan, sizin belirlediğiniz bir kaç şubenin finansal verilerini paylaşmasını isteyin. Ne kadar geliri ve gideri olduğunu öğrenin. Bu bilgiyi paylaşmayan firma ile hiç vakit harcamayın.
- Geçmişte kaç bayi kapandı, hangisi neden kapandı, para kazanamazsanız ne olacak, kapama ve devretme durumlarındaki haklarınız neler hepsini öğrenmeye çalışın,
- Sizin ticari geçmişinizi, finansal gücünüzü, geçmiş iş tecrübelerinizi ve bilgi birikiminizi sormuyorsa o firmadan uzak durun.
- Bayilik veren firmanın, bayileri ile ne tarz hukuki problemler yaşadığını, hangilerinin yargıya taşındığını ve bu problemlerin nasıl sonuçlandığını sorun. Bu bilgiyi paylaşmak istemeyen, sizi geçiştiren, hep olumlu yanları göstermeye çalışan firmalar ile iş yapmaktan kaçının.
Bütçenizi ve Hedef Karınızı Belirleyin
- Sektör, firma, lokasyon hepsi tamam. Şimdi sıra geldi bayilik şartlarına. Ne kadar kurulum masrafı var, ne kadar isim hakkı bedeli var, cirodan yada kardan ne kadar reklam ve tanıtım gideri kesintisi yapılacak? Ürün alım satım fiyatları ne? Brüt kar ne? Belirlenmiş olan konum ile ilgili dükkan kirası, depozitosu, stopaj vergisi, muhasebe ve avukatlık giderleri, elektrik-su-doğalgaz-telefon-internet giderleri ne olacak? Personel giderleri ne olacak? Tüm bu giderler sonrası net ve brüt kar ne kadar? Vergi ne kadar? Tüm bunları bir rapor halinde hazırlayın.
- Yukarıdaki maliyetleri karşılamak için ne kadar sermaye gerekiyor? İşler ters giderse yadan beklenen hızda ilerlemezse ne kadar öz sermaye (yedek sermaye) gerekecek? Hiç iş yapmadan en az 6 ay geçirebilecek bir yedek sermayeniz var mı? Acil nakit ihtiyacı durumunda kredi ve borç yükümlülüğü altına girerseniz daha başlamadan kaybedersiniz.
İyi bir Franchising Sözleşmesi Yapın
- Tüm yukarıdaki fizibilite çalışmalarını tamamladıktan sonra en önemli konuya geldi sıra. Franchising Sözleşmesi. Sözleşmeyi okumadan imzalamayın. Kesinlikle bu alanda tecrübeli bir avukata danışarak sizin haklarınızı savunacak ve sizi haksız çıkaracak maddeleri belirleyin ve bununla ilgili firma ile anlaşmaya çalışın. Gerekiyorsa bazı maddeleri sözleşmeden çıkarıp, sizin haklarınızı koruyucu maddeler ekletin.
- Yukarıdaki tüm çalışmaları mümkünse kendiniz yapın ama mutlaka bir uzmandan profesyonel destek alın. Alanında tecrübeli bir avukat yada danışmanlık firmasından, ücreti karşılığı fizibilite ve teknik rapor alabilirsiniz. Belki bu iş için iyi bir para ödeyeceksiniz ancak ilerde işler ters giderse keşke dememek için mutlaka bunu yapın.
Sonuç;
Franchising almak ve kendi markanız adı altında iş yeri açmak arasında çok ciddi farklar var. Daha öncesinde ticari geçmişi olmayan yada sektöre yabancı olan ancak kendi işini kurmak isteyen bir çok kişi bu yöntemi tercih etmektedir. Çünkü arkasında, yılların tecrübesi ve birikimi ile oluşmuş, müşteri kitlesi belli, kalitesi belli, kar etme olasılığı çok yüksek bir sistem var.
Ancak her şube kar etmiyor maalesef. En bilindik markaların bile bazı şubeleri kar etmediği için yer değişikliği yada kapama yapabiliyor. Bunlar ticaretin doğasında olan şeyler.
Ancak en önemli konu, bu tarz durumlarda franchise veren firmanın tutumu ve size olan yaklaşımıdır. Bayisi ile gerçekten bir ekip olabilmiş, birbirinin menfaatlerini maksimum gözeten ve koruyan firmalar uzun yıllar bu birlikteliği götürebilecek iken, tersi durumda bir çok yatırımcı franchising mağduriyeti yaşamakta ve tüm birikimini ve emeğini kaybetme noktasına gelmektedir.
Yeni iş Kurmak İsteyenlere Altın Değerinde Tavsiyeler